Kültürel Miras ve Koruma: Kim İçin? Ne İçin?’de Asu Aksoy ve Burçin Altınsay, Gazhane Çevre Gönüllüleri’nden Işık Aydemir ile geçmişte kamuya geçmiş vakıf kültür varlıklarının mazbut vakıflara devrini düzenleyen 'Vakıflar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair' teklifin 11. Maddesi'ni gündeme alıyorlar.
TBMM Genel Kurulu'nda, Vakıflar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair başlığını taşıyan bir kanun teklifi gelmiş durumda ve 19 maddeden oluşan ve 10 farkı kanunda değişiklik öngören bir teklif bu. Teklif, kamu mülkiyetindeki kültür varlıkları olan vakıf taşınmazlarının devrinden, Milli Saraylar yönetimindeki kültür varlıklarının yönetimine, tarihi alan yönetiminin yetkilerine, turizm amaçlı kıyı tesislerinin kiralama süreçlerine, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hizmete sunulacak kültür merkezlerine sponsorluk gibi yeni gelir kaynakları yaratılmasına kadar çok sayıda başlığı kapsıyor.
Bu bölümde Vakıflar Kanunu’nda önemli bir değişiklik içeren bir madde üzerinde duruyoruz. Bu konuda Gazhane Çevre Gönüllüleri 13 Kasım’da bir basın açıklaması yaptı; “Kamusal Kültür Mekanları Halkındır” diyen bu açıklamada, kanun tasarısı ile 'vakıf mülkiyetinden çıkan kültür varlıklarının yeniden mazbut vakıflara devrinin' düzenlendiği aktarılmakta ve bunun geniş kapsamlı bir kamu mülklerinin el değiştirmesi anlamına geldiği vurgulanmakta. Bu yasa tasarısı basına yansıdığında, belediyelerin kullanımında olan kültür varlıklarına ilişkin kaygılar dile getirilmiş, bunun üzerine sivil toplumdan ilk ses çıkaran inisiyatif Gazhane Çevre Gönüllüleri oldu ve biz de Gazhane Çevre Gönüllülerinden Işık Demirtaş ile konuşuyoruz. Yeni kanun tasarısı ile getirilen bu 11.Madde'yi ayrıntıları ile başka bir programda da ele almayı hedefliyoruz ama bu programda Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin bu tasarıya ilişkin ilk tepkilerini Demirtaş'tan dinliyoruz.
Gazhane Çevre Gönüllüleri, 30 yılı aşkın süredir Kadıköy Hasanpaşa Gazhanesi’nin korunması için mücadele vermiş bir girişim. 2021’den beri de Müze Gazhane şeklinde kamusal bir kültür hizmeti olarak kullanılan bu kültür varlığının korunması için bu programda ele aldığımız kanun tasarısı gibi tüm hukuki düzenlemeleri ve uygulamaları yakından takip ediyor, kamuoyunu bilgilendiriyor.
7 Kasım itibarıyla Vakıflar Kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair 19 maddeden oluşan kanun teklifinin ilk 10 maddesi, Meclis'te kabul edilmiş durumda. 11. Madde ise henüz görüşülmedi ve bu nedenle bu konuda kamusal tartışma önemli. Vakıflar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin 11. Maddesi ne diyor, buraya alıntılamakta fayda var.
MADDE 11-5737 sayılı Kanunun 30. Maddesi'nin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir: "Vakıf yoluyla meydana gelip de her ne suretle olursa olsun Hazine, belediye, özel idareler, köy veya diğer kamu tüzel kişileri ile bunlara ait müessese, iktisadi işletme ve bağlı ortaklıklarının mülkiyetine geçmiş vakıf kültür varlıkları mazbut vakfina devrolunur.""Birinci fikrada sayılan tüzel kişiliklerin mülkiyetinde olup doğrudan vakfedilen veya mevcut olup olmadığına bakılmaksızın vakıf kaynaklarından inşa edilmiş, onarılmış veya ilaveler yapılmak suretiyle katkı sağlanmış vakıf kültür varlıkları, vakıf yoluyla meydana gelmiş sayılır."
Hatırlatmak gerekirse, halen geçerli olan 5737 Sayılı Kanun'un 30 No'lu Maddesi'nde, “Vakıf yoluyla meydana gelip de her ne suretle olursa olsun Hazine, belediye, özel idarelerin veya köy tüzel kişiliğinin mülkiyetine geçmiş vakıf kültür varlıkları mazbut vakfına devrolunur” deniliyordu. Elimizdeki kanun tasarısı ile yapılan iki değişiklik var: Birincisi; hazine, belediyeler, özel idareler, köylerin yanı sıra diğer kamu tüzel kişileri ile bunlara ait müessese, iktisadi işletme ve bağlı ortaklıklar denilerek mülklerinin transferi söz konusu olan kurumların kapsamını genişletiyor. İkinci olarak da “Vakıf yoluyla meydana gelmek” ifadesine bir açıklama getiriliyor. Yeni tasarıda “vakıf yoluyla meydana gelmiş sayılacak” durumlar için şu açıklama yapılıyor: "Birinci fıkrada sayılan tüzel kişiliklerin mülkiyetinde olup doğrudan vakfedilen veya mevcut olup olmadığına bakılmaksızın vakıf kaynaklarından inşa edilmiş, onarılmış veya ilaveler yapılmak suretiyle katkı sağlanmış vakıf kültür varlıkları, vakıf yoluyla meydana gelmiş sayılır."
